Przez szereg minionych lat ich działalność oraz walka były zakłamywane. Przez niemalże całą epokę określano ich słownictwem wyjętym z wokabularza stalinowskiego, przypisując im wszystko co najgorsze. Dzisiaj jednak sytuacja się zmienia. O kim mowa? Oczywiście o żołnierzach wyklętych - bojownikach podziemia antykomunistycznego o których pamięć miała zostać wymazana raz na zawsze z dziejów historii Polski. Jednak ich kaci tejże pamięci wymazać nie zdołali.
Żołnierze wyklęci to postacie złożone. Wielu z nich już wcześniej angażowało się w konspirację, walczyło w wojnie obronnej 1939. Byli to ludzie ukształtowani przez pewien duch czasów, który wtedy panował. Był to duch wojenny, w którym granica pomiędzy śmiercią a życiem była zatarta. Te niezwykle trudne i ciężkie czasy ukształtowały charakter tych ludzi, którzy w walce o wartości byli gotowi poświęcić swoje życie. Oczywiście walka ta była trudna i niestety, wiedząc to dzisiaj z perspektywy czasowej skazana na zarówno militarne, jak i polityczne niepowodzenie. Jednak nie może podważać to sensu oporu w latach ciemnej nocy stalinowskiego terroru. Początkowo nadzieje na wybuch nowej wojny były stosunkowo duże a ponadto wielu wyklętych znalazło się w sytuacji bez wyjścia ponieważ komuniści nie mieli zamiaru przepuścić osób związanych z niepodległościowym podziemiem. Już często sama przynależność do "reakcji" kończyła się tragicznym aresztowaniem i ubeckimi kazamatami. Wystarczy tutaj podać choćby przykład gen. Nila, który po zakończeniu II WŚ nie zaangażował się w jakąkolwiek konspirację antykomunistyczną a mimo tego został skazany na śmierć. Taka sytuacja spotkałaby wielu żołnierzy podziemia, dlatego też dalszy opór zbrojny był dla wielu konieczny.
Oczywiście pod pojęciem "Wyklęci" kryje się wiele skomplikowanych życiorysów, różne organizacje i złożoność dziejów. Warto to podkreślić, iż część działań podejmowanych przez żołnierzy podziemia może wydawać się kontrowersyjna z moralnego czy też etycznego punktu widzenia. Jednakże w ocenach tychże działań trzeba być bardzo ostrożnym; bez uwzględnienia kontekstu historycznego niezwykle łatwo jest niestety popadać w skrajne osądy na temat niektórych żołnierzy klasyfikując ich automatycznie mianem bandyty. Nie jest to właściwa droga do tego, aby sformułować właściwy osąd na temat żołnierzy tzw. drugiej konspiracji.
Tymczasem co niektóre osoby, które z historią ŻW zapewne zapoznały się w sposób niedostateczny usiłują uprawiać moralizatorstwo i pragną stać się jedynymi sprawiedliwymi sędziami w historii. Mowa tu przede wszystkim o Pawle Kukizie, który swoim wpisem na jednym z portali społecznościowych wywołał burzę w szczególności w mediach o profilu prawicowym bądź narodowym. Kukiz, usiłując kreować się na "uczciwego" i "obiektywnego" dokonał bowiem porównania działań ŻW z UPA, stwierdzając że tu i tam znajdowali się ludzie prawi i bandyci. Takowe porównanie było jednak fatalne, bo jak można porównywać działania wyklętych z działaniami UPA, które od samego początku swojego istnienia miało wpisane w rys swej ideologii eksterminację narodu polskiego? Pan Kukiz niestety popełnił błąd i to dosyć kosztowny dokonując takowego porównania. Ponadto w swoim wymienił postacie "Burego" i "Ognia". Te obie postacie są zazwyczaj głównym orężem środowisk post-peerelowskich i lewicowo-liberalnych w okładaniu przeciwnej strony oskarżeniami o faszyzm, ksenofobię itd.
Warto w tym miejscu napisać jedno - wyklęci są bohaterami. Jednakże słowo "bohater" nabiera tutaj troszkę innego znaczenia. Bohater w czasach wojennych to nie jest postać krystaliczna i nieskazitelna; gdyż na wojnie świętych nie ma. I właśnie warto to brać pod uwagę w ocenie działań ŻW; szachowanie różnymi epitetami i pojęciami na tak trudne i zawiłe tematy historyczne jest skrajnie nieodpowiedzialne.
